مادر جنگلهای اروپا در ایران چه می‌کند؟
مدیر محلی پروژه ثبت جهانی جنگلهای هیرکانی گفت: از جنگلهای هیرکانی با نام فسیل زنده یا موزه طبیعی نیز یاد می شود چرا که بسیاری از گونه‌های گیاهی موجود در این جنگل‌ها امروزه به صورت فسیل در اروپا یافت می‌شوند و شواهد علمی نشان می دهند که سابقه تاریخی این جنگل ها به دوران سوم زمین شناسی (ژوراسیک) یا همان عصر دایناسورها باز می گردد.
ابوالقاسم محمدپور در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: اهمیت این سابقه طولانی زمانی آشکار می‌شود که بدانیم همزمان با عصر یخبندان به غیر از جنگلهای هیرکانی که به دلیل قرارگرفتن بین رشته کوه البرز و دریای خزر از اقلیم معتدل‌تری برخوردار بودند، تمامی جنگلهای پهن برگ به جز تعداد محدودی نابود شدند و از همین رو است که جنگلهای هیرکانی را مادر جنگل های جوان اروپا و شمال آمریکا می‌دانند.
مدیر محلی پروژه ثبت جهانی جنگل های هیرکانی خاطرنشان کرد: مطالعات انجام شده 5 تیپ کلان اقلیمی را در بهشت هیرکان شناسایی کرده‌اند که شامل اقلیم خیلی مرطوب، مرطوب، نیمه مرطوب، مدیترانه‌ای و خشک است، هرکدام از این اقلیم ها بر حسب فاکتورهای اقلیمی مانند تراکم جنگلهای انبوه یا تنک، جهت شیب، نسبت فاصله با دریای خزر و دیگر فاکتورها، خود به خرده اقلیم های زیادی تقسیم می‌شوند که این مسئله موجب شده این جنگل‌ها در نوع خود بی نظیر و منحصر به فرد باشند و حفاظت از آن ها را به عنوان گنجینه‌ای ملی بر ما واجب کرده است.
محمدپور با بیان اینکه در جنگلهای معتدل و آمیخته هیرکانی به دلیل حاصلخیزی خاک، تغییرات دما و بارندگی‌های متعدد که از حدود 600 میلیمتر در شرق (گرگان) تا 2000 میلیمتر در غرب (حوالی آستارا) نوسان دارد، تنوع گونه‌های گیاهی بسیار بالاست، گفت: بیش از 80 گونه درختی پهن برگ، سه گونه سوزنی برگ و 50 گونه درختچه ای تاکنون در این منطقه شناسایی شده است.
وی تصریح کرد: از مهم ترین گونه‌های گیاهی در جنگلهای هیرکانی در بین درختان می‌توان به واش، ممرز، بلوط، توسکا، انجیلی، افرا، نمدار، بارانک، نارون، زبان گنجشک، انجیر، لرگ و سرخدار، در میان گونه های درختچه‌ای به آلوچه وحشی، انار، شمشاد، ولیک، ازگیل، خاس، گالش انگور، سیاه تنگرس طبی و خرمندی، در بین گونه‌های جانوری می‌توان به پلنگ، خرس، کل، بز، گرگ،مارال، شوکا،گربه وحشی، روباه، شغال، سمور، سیاه گوش، خرگوش، موش جنگلی، راس، قوچ، سنجاب، و در میان پرندگان می‌توان به توکا، سنقر سفید، انواع پرندگان شکاری، دارکوب، سار، سینه سرخ، سسک، چرخ ریسک خزری، قرقاول، سهره، بلدرچین، قوش، دال (کرکس)، کبک، اردک نوک پهن و اردک اره، کبوتر جنگلی، عقاب و جغد اشاره کرد.
*ثبت جنگل های هیرکانی در لیست میراث جهانی یونسکو
مدیر محلی پروژه ثبت جهانی جنگل های هیرکانی با اشاره به اینکه ثبت جنگل های هیرکانی در لیست میراث جهانی یونسکو که از مدت‌ها قبل مورد توجه دولت ایران بوده است به یکی از اولویت های ایران در سال 2017 تبدیل شد، بیان کرد: در مجموع تعداد 12 سایت در سه استان گیلان، مازندران، و گلستان با همکاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، سازمان محیط زیست، سازمان جنگل‌ها و مراتع و دانشگاه تربیت مدرس برای ثبت در لیست میراث جهانی یونسکو پیشنهاد شده است.
وی ا اشاره به اینکه خشکه داران، چهارباغ و کجور سه سایت پیشنهادی غرب مازندران است، گفت: سایت کجور در قلب جنگلهای هیرکانی، پوشیده از جنگلهای انبوه، مراتع کوهستانی و دره های عمیق با شرایط بسیار مناسب برای رشد است، همچنین چهار باغ تکمیل کننده گرادیان ارتفاعی با اکوتون‌های کوهستانی و توده های انبوه راش است و خشکه داران تنها نماینده جنگلهای جلگه ای هیرکانی در لیست است.
*خشکه داران تنها بازمانده جنگل های جلگه ای هیرکانی
مدیر محلی پروژه ثبت جهانی جنگل های هیرکانی افزود: اثر طبیعی – ملی خشکه داران با وسعتی معادل 253.56 هکتار در غرب استان مازندران و کیلومتر ۱۲ جاده اصلی شهرستان تنکابن واقع است و از دیگر سایت های پیشنهادی برای ثبت جهانی است؛ این منطقه تقریبا مسطح بوده و حداقل ارتفاع آن در بخش شمالی ۲۵ – متر و حداکثر ارتفاع آن در بخش جنوبی ۲۰ – متر است.
محمدپور با بیان اینکه خشکه داران منطقه‌ای محصور شده در میان مزارع کشاورزی و تنها بازمانده جنگلهای جلگه‌ای هیرکانی است، افزود: این منطقه دارای اقلیم معتدل مرطوب با متوسط بارندگی ۱۴۲۰ میلیمتر و متوسط دمای سالانه ۴.۱۵ سانتی‌گراد است؛ در مجموع حدود ۱۸ گونه پستاندار، ۸۹ گونه پرنده، ۵ گونه خزنده و ۳ گونه دوزیست در این منطقه شناسایی شده اند از این میان سنقر سفید در لیست قرمز IUCN قرار دارد، با وجود وسعت کم منطقه، حدود ۱۸ گونه گیاهی اندمیک در این منطقه وجود دارد که نشان دهنده ارزش بالای آن در حفظ تنوع زیستی جنگل های هیرکانی است.
وی ادامه داد: فاصله این جنگل از دریا ۱۲۰ متر بوده و یکی از مرطوب ترین مناطق جنگل های هیرکانی به شمار می‌رود که تفاوت چندانی میان میزان رطوبت نسبی زمستان و تابستان در آن وجود ندارد، گونه های آب دوست در ترکیب با گونه‌های نادر، اندمیک و در معرض خطر به همراه درختان کهنسال بلوط سیمای اصلی این منطقه را تشکیل می‌دهند.
*چهارباغ منطقه ای بکر و دست نخورده
وی با اشاره به جنگلهای چهارباغ نیز اظهار کرد: چهارباغ با مساحتی معادل 9833 هکتار در استان مازندران و در ۳۵ کیلومتری جنوب شهر چالوس قرار دارد که از دیگر گزینه‌های پیشنهادی برای ثبت جهانی است؛ این سایت تقریبا کوهستانی بوده و رویشگاه‌های جنگلی، مرتعی، بیشه زار و صخره ای دارد و بخش وسیعی از آن دارای شیب بیش از ۴۰ درصد است.
محمدپور خاطرنشان کرد: حد ارتفاعی منطقه بین ۹۱۵ تا ۳۳۹۵ متر بوده و اقلیم منطقه نیمه مرطوب سرد است، میانگین بارش سالیانه منطقه حدود ۶۰۰ میلیمتر است که به علت اقلیم سرد منطقه و بارش‌های عمدتا برفی منطقه دارای منابع آبی فراوان است و رودخانه‌های این منطقه در واقع سرچشمه رودخانه چالوس هستند که به دریای خزر می‌ریزد.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست چالوس اضافه کرد: سایت چهارباغ محل تقاطع دو رویشگاه هیرکانی و ایران و تورانی است و به دلیل تنوع ارتفاعی، پوشش گیاهی منطقه تنوع وسیعی از گونه‌های درختی، درختچه ای و علفی را تشکیل می‌دهند، مناطق بکر و دست نخورده و گونه‌های گیاهی و جانوری نادر از مشخصات بارز این منطقه است و از پستانداران می‌توان به مرال، خرس قهوه‌ای، پلنگ، گراز، گربه جنگلی، گرگ، کل و بز، روباه معمولی، شغال و انواع پرندگان مانند کبوتر جنگلی، جی جاغ، انواع سنگ چشم، انواع سارگپه و عقاب جنگلی اشاره کرد.
*سایت کجور، قلب جنگلهای هیرکانی
محمدپور در ادامه با بیان اینکه حوزه کجور در واقع بخشی از منطقه حفاظت شده البرز مرکزی است که در شمال ایران، بین چالوس و نور قرار دارد، خاطرنشان کرد: سایت کجور جنگلی بوده و عموما دارای شیب بیش از ۳۰ درصد با دامنه ارتفاعی متغیر بین ۵ تا ۲۱۰۰ متر از سطح دریای آزاد است، اقلیم این منطقه گرم و مرطوب بوده و بارندگی سالیانه آن حدود ۱۳۰۰ میلیمتر، سرچشمه رودخانه سی سنگان در پایین دست حوزه در این سایت واقع شده است.
وی با اشاره به اینکه واقع شدن در بخش میانی جنگل های هیرکانی با پوششی انبوه تمام دره‌ها، کوه‌ها و دامنه های منطقه را فرا گرفته و با گونه‌های متنوع، درختان قطور و کهنسال، منابع آبی فراوان و توپوگرافی متنوع سیمای اصلی سایت کجور را تشکیل می‌دهد، ادامه داد: این منطقه پوشش گیاهی و جنگلی انبوه و دارا بودن دشت‌های مرتفع و علفزارها، دارای جانوران متنوعی مانند پلنگ، گوزن، خرس، بز کوهی، شوکا، مرال، وغیره همچنین پرندگانی همچون عقاب، شاهین، قرقاول، کبک، بلدرچین، دارکوب است.
*مزایای ثبت جهانی مناطق دارای جنگل های هیرکانی
این مسئول در ادامه به بررسی مزایای ثبت جهانی این مناطق پرداخت و گفت: این مزایا را به طور کلی می‌توان در قالب ارتقا و بهبود هشت گروه مشارکت علمی و عملی، سرمایه های اجتماعی، افتخار ملی، کمک‌های مالی و تسهیلات مشخص، حفاظت از آثار، آموزش، باز زنده سازی و اصالح شرایط موجود و گردشگری دسته بندی کرد.
وی عنوان کرد: در این راستا آگاهی رسانی و اطلاع رسانی به جامعه جهانی موجب افزایش فعالیت گردشگری، جذب منابع مالی و رونق اقتصاد محلی و عامه مردم می‌شود، همچنین از کمک‌های بین المللی که برای کشورهای عضو کنوانسیون در پی دارد می‌توان به جذب همکاری‌های علمی از سایر کشورهای عضو کنوانسیون در زمینه‌هایی با تجارب مشابه، بهره گیری از همفکری فنی کمیته و هیئت‌های مشاور آن، اعزام کارشناسان متخصص به محوطه، در اختیار گذاردن تجهیزات غیرقابل تهیه برای کشورهای متقاضی، اعطای وامهای بلندمدت با بهره کم و اختصاص کمک‌های بلاعوض در موارد خاص از محل صندوق بین المللی میراث جهانی سالانه مبلغ چهار میلیون دلار که از جمع آوری حق مشارکت کشورهای عضو و کمک‌های داوطلبانه تأمین می‌شود، اشاره کرد.
مدیر محلی پروژه ثبت جهانی جنگل های هیرکانی یادآور شد: ثبت یک اثر در فهرست میراث جهانی موجب می‌شود علاوه بر محافظت، نگهداری و معرفی ارزش‌های آن، به عنوان هدف اصلی، نوعی تبلیغات برای مقصد محسوب شود که به واسطه آن فعالیت‌های گردشگری در محوطه نیز افزایش می‌یابد.
محمدپور خاطرنشان کرد: با سرریز شدن گردشگران برای بازدید از یک اثر که ثبت میراث جهانی شده ممکن است زیرساخت‌های مقصد نیز در ابعاد اقامتی، پذیرایی، ارتباطی، جاده ای و حمل و نقل زمینی یا هوایی بهبود یابد و کسب و کارهای کوچک و بزرگ محلی مرتبط با خدمات گردشگری به این واسطه شکل گیرد، افزایش اشتغال را به همراه داشته باشد و از این طریق می‌توان امیدوار بود با توزیع درآمد، بهبود کیفیت زندگی مقصد در جنبه های اقتصادی و بهداشتی ممکن شود، از طرف دیگر با مشارکت جامعه محلی و توانمندسازی آنها با آموزش در فرآیند نظام عرضه گردشگری، مراقبت و نگهداری از آثار نیز به خوبی اجرایی می‌شود.
